Öğrenme Alanı : Dünya ve Evren
5. Ünite : Gezegenimiz Dünya
Önerilen Süre : 16 ders saati
A. Genel Bakış
Erken yaşlardan itibaren Dünya’nın şekli, yapısı, taş, toprak, su gibi konular merak edilen,
gözlemlenebilen ve öğrencilerin yaşantısında var olan olgulardır. İnsanlar çok eski
zamanlardan beri üzerinde yaşadıkları Dünya ve onunla ilişkili olaylar hakkında
bilinmeyenleri niteleme ve ifade etme arzusu taşırlar. İlköğretimin ilk yıllarında öğrenciler,
hayat bilgisi dersinde su kaynakları, sel baskınları, hava, su ve toprakların yaşam için önemi
başlıkları altında belli bazı bilgi, beceri ve tutumlar kazanmışlardır. İlköğretimin dördüncü
sınıfında ise, üzerinde yaşadıkları Dünya’nın şekli ve yapısı ile ilgili kazanımlar
edineceklerdir.
“Gezegenimiz Dünya” ünitesinde yer alan konular temelde, Dünya’mızın şekil ve yapı
özellikleri ile ilgilidir. Konu seçimi yapılırken, konuların olabildiğince öğrencinin yakın
çevresinde gözlemlenebilir, basit araştırmalarla keşfedilebilir, günlük hayatta sık
karşılaşılabilir olaylar olmasına özen gösterilmiştir. Bu noktadan hareketle, Dünya’nın
yapısında bulunan maddeler; taş, toprak, su, hava gibi görünür ve hissedilir olanlardan
başlayarak ele alınmıştır. Öğrenciler bu üniteyle Dünya’nın yapısında yer alan maddeleri
inceleme-araştırma, gezi, gözlem, tartışma, benzetişim vb. yollarla keşfetmeli ve
öğrendiklerini hayat bilgisi dersindeki kazanımların üzerine yapılandırmalıdır. Bu sebeptendir
ki “Dünya ve Evren” öğrenme alanı içerisinde ilköğretimin dördüncü sınıfıyla başlayan
yolculuğun ilk durağının, öğrencinin üzerinde yaşadığı “Gezegenimiz Dünya” ünitesi olması
kaçınılmazdır. Bu ünite, öğrencilerin ileriki sınıflarda karşılaşacakları, Güneş ve Ay
Tutulması, Ay’ın Evreleri, Dünya’nın Hareketleri, Güneş Sistemi gibi konuları öğrenmelerine
zemin hazırlayacaktır. Öğrenciler, hedeflenen kazanımlara ulaşabilmek için, gözlem,
karşılaştırma ve sınıflandırma yapacaklar, tahminler yürütecekler, tahminlerini doğrulamaya
yönelik etkinliklere yönlendirileceklerdir. Ayrıca, inceleme ve araştırma sonucu elde edilen
bilgi ve bulguların sınıf ortamında çeşitli tekniklerle (sözlü-yazılı anlatım, poster sunusu vb.)
sunulması yoluyla öğrencilerin iletişim ve konuşma, bildiklerini ifade etme, başkalarıyla
paylaşma gibi temel sosyal becerilerini geliştirmelerini de sağlamak hedeflenmektedir.
Önerilen öğretim ve değerlendirme etkinlikleri arasında yer alan “Kelime İlişkilendirme”
ile öğrencilerin konu ile ilgili sahip oldukları temel kavramlar arasındaki ilişkileri yoklanarak,
bellekteki bilişsel ağın ortaya konması amaçlanmaktadır. Farklı anahtar kelimeler ile aynı
kelimelerin ilişkilendirilme sıklığı ve anahtar kelimelerin birbirleri ile doğrudan
ilişkilendirilmesi aralarında daha kuvvetli bir ilişki kurulduğu anlamına gelecektir. Önerilen
“Çoklu Zekâ” etkinliğinin amacı, farklı bireysel ihtiyaç ve yönelimleri olan öğrencileri hep
birlikte kucaklayacak ve değişik yönlerden gelişimlerini sağlayacak tek düze olmayan
etkinlikler sunmaktır. Böylece, öğrencilerin farklı yönlerden gelişimi için fırsatlar oluşturulur
ve kendi yatkın oldukları zekâ alanları kadar diğer alanlarda da deneyim geçirmeleri sağlanır.
Tüm ünitelerde verilen öğrenme, öğretim ve değerlendirme etkinlikleri tavsiye
niteliğindedir. Öğretmenler, bireysel veya grup içi etkinlikler ile fizikî koşulları da dikkate
alarak tüm öğrencilerin aktif katılımını sağlayacak uygun bir öğrenme ortamı hazırlamalıdır.
Ayrıca, ünitenin Etkinlik Örnekleri bölümünde, ön bilgilerin tespitinde giriş etkinliği
sonucunda ortaya çıkan veriler, daha sonraki öğrenme etkinliklerinin düzenlenmesinde
dikkate alınmalıdır.
B. Ünitenin Amacı
Bu ünitede öğrencilerin; üzerinde yaşadığı Dünya’nın şeklini kavramaları, Dünya’nın şekli
ile ilgili geçmişten günümüze öne sürülen fikirler hakkında bilgi sahibi olmaları ve Dünya’nın
yapısında bulunan hava, su, toprak gibi temel yaşam kaynaklarını fark etmeleri; Dünya’nın
yapısında bulunan maddelerle yaşam gereksinimleri arasında ilişki kurmaları; toprak, su, hava
gibi yaşamsal faktörlerin kirlilik boyutu ile ilişkilendirilmesi sonucunda bir çevre bilinci
geliştirmeleri; bilim insanlarının, araştırmalar sonucu elde ettikleri bulguları insanlara
aktarırken bazen bilimsel modellerden yararlandıklarını kavramaları; Dünya’nın yapısında
bulunan tabakaların, küresel katmanlardan (hava küre, su küre, taş küre, ağır küre, ateş küre)
oluşan bir modelle temsil edilebileceğinin vurgulanması hedeflenmektedir.
C. Ünitenin Odağı
Ünite deney, araştırma ve gözleme dayalı olup ünitenin odağı, üzerinde yaşadığımız
Dünya’mızdır. Bu noktadan hareketle konu bu düzeyde, Dünya’nın şekil ve yapı
özelliklerinin ana hatlarıyla ele alınması şeklinde sınırlandırılmıştır.
Ç. Önerilen Konu Başlıkları
• Dünya’mızın Şekli Neye Benzer?
Dünya’nın Şekli ile İlgili Olarak Geçmişte Öne Sürülen Fikirler
• Dünya’mızın Yapısını Tanıyalım
Dünya’mızın Yapısında Neler Var?
Katman Modeli
